Skipbreuk in die baai

Donderdag 25 augustus 2016, Kaapstad

Zo'n 400 schepen waren er door de jaren heen vergaan in de baai voor Kaapstad. Iedereen was het er roerend over eens: er moesten voorzieningen komen zodat de schepen die voor anker lagen niet langer blootgesteld waren aan de stormen die hier vooral in de winter kunnen huishouden. Iedereen was het er roerend over eens, maar niemand wilde betalen. De oplossing kwam van een paar Londense boekhouders. Bij de, toen ook al beroemde, verzekeringsmaatschappij Lloyds hadden ze 's zitten rekenen en ze waren het erover eens: het kon niet meer uit. Al die schepen en die vracht die verloren gingen bij Kaapstad, daar viel geen winst mee te behalen en dus weigerden ze nog langer schepen te verzekeren die in de winter in de baai van Kaapstad voor anker gingen.

VOC-schip uit de 18e eeuw

Geen argument zo welsprekend als geld en het duurde dan ook niet lang voor de Kaapse bestuurders grootse plannen aankondigden om de baai veiliger te maken. Eerst hadden ze het idee om een soort dam op te werpen waar de schepen dan achter konden liggen. Iedere boer die vee of groenten leverde aan de Verenigde Oostindische Compagnie (en aan wie zouden ze anders moeten leveren?) moest ook een vracht stenen meebrengen. Op die manier zou de dam er spoedig liggen. Dachten ze. Nou, nee dus, die boeren waren toen ook al koppig en vertikten het om vrachten met stenen te vervoeren. Per slot van rekening hadden ze meer te doen en zoveel keuze in leveranciers hadden de Heeren XVII (de bestuurders van de VOC) nu ook weer niet. Ook hier was geld weer een bijzonder helder argument.

Thomas Andrews

Maar hoe moest het dan met de Kaap? Steeds meer schepen begonnen gebruik te maken van veilige havens in landen als Mozambique en de Kaap dreigde verliesgevend te worden. Zoals dat gaat in die dingen: als het niet goedschiks kan, dan maar kwaadschiks. In 1799 was de VOC ter ziele gegaan en de Britten waren er als de kippen bij om in 1806 de heerschappij over de Kaap over te nemen. Maar ook zij hadden een veilige haven nodig. Er werd een creatieve oplossing gevonden door een slimme ingenieur, Thomas Andrews. Deze ontwierp een stelsel van pieren zodat schepen voortaan konden aanmeren en de lading niet met kleine overzetbootjes van boord hoefde te worden gehaald.

Toen moest de haven natuurlijk nog wel even gebouwd worden. Lastig, want er was weinig geld en goede arbeidskrachten waren ook al dun gezaaid. Gelukkig bevond zich op loopafstand een grote gevangenis, Breakwater Prison. Daarmee was het probleem van de arbeidskrachten opgelost. De gevangenen werden gedwongen aan de haven te werken. Wie niet wilde deugen, werd met behulp van een zgn. 'treadmill' op andere gedachten gebracht.
 
Tegen dit soort overtuigingskracht waren maar weinigen bestand en in 1860 gaf Alfred, de tweede zoon van koningin Victoria, het startsein voor de bouw van de haven. 

De 'treadmill', wie het tempo niet kon bijhouden werd vermorzeld

Op dit moment is het 'V&A Waterfront' dé grote publiekstrekker in Kaapstad. De oude haven is nieuw leven ingeblazen en eromheen is een levendig gebied met winkeltjes, restaurantjes en (peperdure) appartementen. In de oude havenbekkens liggen indrukwekkende jachten. Een blik in de etalage van een makelaar leert dat een driekamerappartement al voor 1,2 miljoen euro te koop is. Inclusief twee badkamers en beveiliging, dat dan weer wel. Het jacht kan vóór de deur afgemeerd worden. En met blik op Robbeneiland, een klein eilandje vlak voor de kust waar Nelson Mandela jarenlang gevangen zat. 

Ik heb er gisteren rondgelopen en het is een superleuk stuk van Kaapstad. Robbeneiland bezoeken zat er niet in: ze waren volgeboekt tot zaterdag. Als alternatief was er keuze tussen het duiken naar witte haaien of een tentoonstelling over Mandela. Na enige overweging heb ik toch maar voor Mandela gekozen. Daarbij zat ook een aparte tentoonstelling over Anne Frank. Zuid-Afrikanen zien een sterke parallel tussen nazisme en apartheid en zo onlogisch is dat natuurlijk niet. 

Figuurlijk hoogtepunt (ik durf het nauwelijks te bekennen) was het bezoek aan een grote boekhandel waar ik eindigde met koffie en een  hele stapel boeken over de geschiedenis van Zuid-Afrika.

V&A Waterfront - met haaienexcursie naar wens