Over Bittereinders en Agterryers

Zijn ingevallen wangen, woeste baard en schonkig paard verraden een hard leven vol ontberingen. Maar zijn borende ogen vanonder de breedgerande hoed spreken een andere taal. Zijn hele houding is er één van onverzettelijkheid. Het geheven geweer en de met patronen gevulde bandelier onderstrepen het eigen, granieten gelijk dat koste wat het kost verdedigd zal worden.

De Tweede Boerenoorlog (1899-1902) behoort tot de meest intrigerende conflicten van de moderne tijd. De kiem voor de Apartheid werd gelegd, het was een media-oorlog avant-la-lettre en de eerste concentratiekampen deden hun intrede. Volgens velen was het de opmaat naar de destabilisatie van Europa met de Eerste en Tweede Wereldoorlog als logisch gevolg.

De Boerenoorlog - een fascinerend boek

Boeren en Britten stonden elkaar naar het leven in een steeds verbitterder strijd, waarbij uiteindelijk de krachtsverhouding van de strijders 1:10 was. Onmogelijk te winnen door de Boeren, tragische helden van een voorbije tijd. Een klein groepje Boeren hield vol. Zij werden 'Bittereinders' genoemd. Vaak werden zij in de strijd vergezeld door hun zwarte of gekleurde knechten, de 'Agterryers'. In naam al onbedoeld het wereldbeeld van de Boeren weerspiegelend: de witte man als heerser want door God zo geschapen en de zwarte als zijn bediende.

Martin Bossenbroek geeft in zijn boek 'De Boerenoorlog' een fascinerende beschrijving van dit conflict dat zowel een clash van culturen was (de liberale Britten tegenover de steile, bijbelvaste Boeren) als een botsing van de moderne en de oude tijd (de Britten die fanatiek geopolitiek bedreven om 'Brittania rules the waves' te realiseren door kolonisatie en handel tegenover de Boeren die autonomie wilden in hun eigen land op hun eigen boerderijen).

Bossenbroek vertelt zijn verhaal vanuit het perspectief van drie betrokkenen: de Nederlandse jurist Willem Leyds, de Britse politicus Winston Churchill en de boer Deneys Reitz. Interessant genoeg kwam ik nog een oude bekende tegen in het boek: de jurist Asser die Leyds en zijn president Paul Kruger met raad en daad terzijde stond. Asser behoort tot de familie van mijn oude buurvrouw met wie ik eerder naar Zuid-Afrika trok. Uiteindelijk ontstond vanuit de Boerenoorlog de republiek Zuid-Afrika. Ook Namibië ontstond (veel later) als gevolg van dit proces, maar dat is weer een ander verhaal.